Alergie oddechowe - przyczyny, objawy, leczenie.

Gdy myślimy, o groźnych chorobach współczesnego świata, nasze myśli koncentrują się w pierwszej kolejności wokół raka i chorób układu krążenia. Tymczasem, jak przekonuje Biała Księga Alergii z 2011 roku, schorzenia alergologiczne dotykają najliczniejszą część ludzkiej populacji. Boryka się z nimi od 10% do 30% dorosłych i aż 40% dzieci! Alergie układu oddechowego występują najczęściej, zwłaszcza wśród najmłodszych, u których diagnozuje się je już we wczesnym dzieciństwie.

Alergiczne choroby układu oddechowego

Alergie oddechowe ujawniają się pod postacią alergicznego nieżytu nosa (ANN) i astmy alergicznej. Alergiczny nieżyt nosa to chorobą błon śluzowych górnych dróg oddechowych, charakteryzującą się kichaniem, wodnistym katarem, blokadą nosa i jego swędzeniem. Czasami stan zapalny obejmuje także spojówki, zatoki, a nawet uszy uczulonego. Astma z kolei jest przewlekłą, zapalną chorobą układu oddechowego, której objawy (duszność, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej, kaszel) związane są z ograniczeniem przepływu powietrza w drogach oddechowych. Pierwsze objawy astmy ujawniają się u 39% dzieci w pierwszym roku życia, u 57% przed drugim rokiem życia, a u aż 84% dzieci przed ukończeniem pięciu lat. Alergiczny nieżyt i astmę obecnie traktuje się jak kontynuację jednej choroby w myśl hasła „jedne drogi oddechowe, jedna choroba”. Badania epidemiologiczne wykazały konsekwentnie, że alergiczny nieżyt nosa i astma często współistnieją u alergików. Ponadto alergiczny nieżyt nosa jest czynnikiem powodującym ryzyko astmy.

Mechanizm powstawania alergii

Alergia u dzieci rozwija się, gdy układ odpornościowy organizmu reaguje na alergen, jakby był on szkodliwy. Do walki z alergenem produkuje rodzaj przeciwciała, białka, zwalczającego infekcje wirusowe, zwanego immunoglobuliną E (IgE). Po ponownym kontakcie z alergenem, przeciwciała IgE są uwalniane, co stymuluje produkcje mediatorów. Razem powodują objawy alergii. Jednym z najważniejszych mediatorów zaangażowanych w proces reakcji alergicznej jest histamina. Predyspozycja do wystąpienia alergii oddechowej u dziecka może być dziedziczna. Mówimy wówczas, że dziecko ma atopię, czyli jego organizm produkuję przeciwciała w większej ilości niż ma to miejsce zazwyczaj. Nie bez znaczenia jest również wpływ środowiska. Powietrze w domu, którym dziecko oddycha zawiera wiele składników mogących wywołać reakcje alergiczną dróg oddechowych. Do głównych alergenów powietrza wewnętrznego należą:

1. Odchody roztocza kurzu domowego.

Uczulenie na alergeny kurzu domowego jest zdecydowanie najczęstsze spośród wszystkich uczuleń na alergeny wziewne. Roztocza są stałym i naturalnym elementem świata ożywionego. Ich alergizujące odchody to niewielkie cząstki wnikające wraz z wdychanym powietrzem do dróg oddechowych. Roztoczyca, jak nazywana jest ta choroba rozwija się już w wieku niemowlęcym. U dzieci uczulonych na roztocze kurzu domowego astmę oskrzelową rozpoznaje się już przed 2. rokiem życia i często towarzyszy jej nieżyt nosa.

2. Zarodniki pleśni i grzybów.

Ich obecność w kurzu domowym jest równie częsta jak roztoczy. Pleśń jest stale obecna w otoczeniu człowieka. Stężenie alergenów pleśni i grzybów w powietrzu jest wysokie przez cały rok. Pleśń pojawia się zwykle w wilgotnych, ciepłych pomieszczeniach. Alergia na grzyby występuje u 5%-20% osób atopowych, i aż u 10%-38% dzieci z astmą oskrzelową. Astma z wiodącym uczuleniem na grzyby jest nazywana astmą pleśniową.

3. Sierść i naskórek zwierząt.

Głównymi źródłami alergenów zwierzęcych są białka zawarte w ślinie, naskórku i moczu zwierząt. Sierść zwierząt rzadko jest alergenem, ale stanowi dobry środek transportowy dla innych alergenów. Ocenia się, że 4 -10% populacji światowej jest uczulona na alergeny psa lub kota, wśród osób atopowych wartości te są 3-krotnie wyższe. Należy zaznaczyć, że 52% cierpiących na objawy alergii na zwierzęta nie posiada zwierząt, a uczulać może każde zwierze, nawet pozbawione sierści.

Objawy alergii

Jakie objawy u dziecka wywołuje kontakt z alergenami wziewnymi? Przede wszystkim zwracamy uwagę na oddech dziecka. Kaszel i katar to podstawowe objawy alergii oddechowej. Dziecko może mieć wodnisty katar lub uczucie zatkanego nosa. Może też pocierać swędzący nos i czuć drapanie w gardle, lub mieć suchy, męczący kaszel. Sen dziecka jest niespokojny, maluch chrapie, ma świszczący oddech i śpi z otwartą buzią. Nawracają i niego infekcje dróg oddechowych, a w czasie ich przebiegu nie ma gorączki. Następstwem kontaktu z alergenem mogą być również zaczerwienione, łzawiące oczy, bóle głowy, złe samopoczucie, rozdrażnienie. Aby sprawdzić czy objawy alergii występują tylko w domu, czy również na zewnątrz, można obserwować dziecko np. podczas spaceru. Jeśli na zewnątrz objawy łagodnieją, to dziecko uczula coś znajdującego się w domu.

Sposoby leczenia

Gdy lekarz alergolog, po wykonaniu testów wykryje, na co dziecko jest uczulone, ustala schemat leczenia. Zazwyczaj zalecane jest stosowanie leków przeciwhistaminowych (histamina odpowiada za wywołanie reakcji po kontakcie z alergenem) łagodzących objawy alergii, oraz przeciwzapalnych glikokortykosteroidów.
Alergię leczy się także poprzez odczulanie. Metodę tą opracowali w 1911 roku londyńscy lekarze: L. Noon i J. Freeman. Polega ono na szczepieniu dziecka małymi dawkami alergenów w celu wytworzenia przez organizm tolerancji na alergen. Skuteczność terapii zależy od wielu czynników m.in. od prawidłowej diagnozy alergologicznej, liczby i rodzaju alergenów, na które dziecko jest uczulone, zastosowania odpowiedniej szczepionki i właściwej dawce jej podawania. Odczulanie dzieci można rozpocząć dopiero, gdy dziecko ma 4-5 lat. Leczenie trwa nawet do 5 lat, a jego koszt nie jest mały. Cena preparatu do iniekcji, po refundacji może wynosić od ok 3zł do ponad 200 zł. Szczepionki trzeba podawać w odstępach 4-6 tygodni. Dla dzieci łagodniejszą formą podania leku są szczepionki podjęzykowe, niestety są one nierefundowane przez NFZ, a ich zakup to wydatek ponad 300 zł.
Na obecnym etapie dostępnych metod leczenia, najlepszą metodą terapeutyczną dla dziecka z alergia wziewną jest odseparowanie go od czynników alergizujących. Należy, więc z otoczenia dziecka usunąć źródła alergenu. Dom dziecka z alergią wziewną to przede wszystkim dom bez dywanów, ciężkich zasłon, tapicerowanych mebli. Pościel dziecka nie może być wypełniona pierzami, bo te są pokarmem dla roztoczy. Należy kupić specjalną pościel dla alergików, którą można prać w wysokich temperaturach (roztocza giną też w temperaturze poniżej zera, dlatego warto podczas zimy wynosić na dwór kołderkę i poduszkę malucha). Jeśli kupujemy dziecku zabawki, to lepiej gumowe albo z plastiku, pluszowe maskotki odradzamy, a jeśli już należy je często prać. Kurze powinno się wycierać na mokro, żeby nie wpijać pyłu w powietrze. Warto także zastanowić się nad zakupem urządzeń aktywnie oczyszczających powietrze z alergenów. Z badań wynika, że u dzieci przebywających w pomieszczeniach, gdzie powietrze jest uzdatniane objawy alergii znacznie się zmniejszą, a nawet ustępują całkowicie na skutek eliminacji z powietrza alergenów.
W żadnym przypadku nie wolno bagatelizować alergii u dzieci. Uczulenie to cos więcej niż tylko uciążliwy katar i kichanie. Dziecko, po kontakcie z alergenem, w skrajnych przypadkach może dostać wstrząsu anafilaktycznego. Nieleczona astma prowadzi do zaostrzenia objawów i nieodwracalnych zmian w drogach oddechowych. Alergie układu oddechowego mają poważny wpływ na życie codzienne. Alergiczny nieżyt nosa może zmniejszyć pamięć krótkotrwałą u dziecka. Zaburzenia snu, rozkojarzenie, zmęczenie utrudniają uczenie się. Dodatkowo dzieci z alergią opuszczają więcej zajęć szkolnych niż ich zdrowi rówieśnicy. Małemu alergikowi musimy pomóc odpowiednim leczeniem i zmianami w jego otoczeniu, by nie narażać wrażliwego organizmu na działanie alergenów.

Źródła: